Verslag Open All Areas - Rotterdam

Rotterdam Festivals organiseerde op 2 juni 2014 de afsluitende conferentie van het Europese uitwisselingsprogramma Open All Areas in Theater Zuidplein. 

Open All Areas is een programma waarin gezocht wordt naar manieren om de drempels van culturele uitsluiting te slechten en culturele toegang voor iedereen te creëren. Eerder dit jaar zijn er in de andere 6 deelnemende landen bijeenkomsten geweest waarbij interessante voorbeelden werden gepresenteerd van culturele organisaties die zich inzetten om sociaal of economisch uitgesloten doelgroepen te bereiken. Tijdens de slotconferentie presenteerde Rotterdam Festivals als laatste in deze rij nog eens twee voorbeelden. Daarnaast werden de belangrijkste lessen samengevat. Vragen die centraal staan stonden: is het daadwerkelijk mogelijk om culturele toegang voor iedereen te creëren? En zo ja, hoe valt dit dan te realiseren?

Casestudy 1: Theater Zuidplein
De dag startte met een presentatie van Doro Siepel, directeur van Theater Zuidplein, waarin zij vertelde over de visie en de werking van het theater. Theater Zuidplein is uniek in haar aanpak, waarbij zij bewust afstappen van het absolute westerse concept van kwaliteit en zich in plaats daarvan richten op de participatie van het publiek. Het programma, zijn ticketprijzen en service zijn allemaal ontworpen om mensen met diverse achtergronden naar het theater te trekken. Daarbij focussen zij zich ook juist op degenen die normaal gesproken het theater niet zouden bezoeken.
Doro ging specifiek in op een co-creatie project dat Theater Zuidplein het afgelopen jaar gestart is met jonge vrouwelijke professionals in de leeftijd van 25 tot 35 jaar. Uit gesprekken met de doelgroep en een daaruit voortvloeiend kwantitatief onderzoek onder 149 vrouwen bleek dat er behoefte was aan een evenement waarbij ondernemerschap, netwerken en cultuur gecombineerd konden worden. Het theater ging vervolgens samen met 10 vrouwen uit de doelgroep en een jonge projectmanager aan de slag om een dergelijk evenement te realiseren. Helaas bleek gedurende het proces echter dat het project financieel niet te realiseren viel, wat er toe leidde dat het vroegtijdig stopgezet werd. Ondanks dit tegenvallende resultaat heeft het project het theater toch veel gebracht, zegt Doro. De doelgroep bleek erg betrokken en het theater heeft geleerd van de ervaringen. Met een eventueel toekomstig nieuw co-creatieproject zou het theater de zaken anders aanpakken: de doelgroep bijvoorbeeld slechts inspraak geven op een gedeelte van het programma in plaats van op het totaal en het aanstellen van een professionele projectmanager met ervaring om het geheel aan te sturen. De volledige presentatie kun je hier bekijken. 

Casestudy 2: Museum Rotterdam
Het tweede praktijkvoorbeeld werd gepresenteerd door Jacques Börger, hoofd communicatie Museum Rotterdam en Neele Kistemaker van Muzus. Museum Rotterdam wil voor haar activiteiten rondom het Verhaal van Rotterdam een breed samengestelde publieksgroep werven en daarmee een verdubbeling van het bezoekersaantal bereiken. Doel is bovendien dat de bezoeken niet eenmalig zijn, maar dat ze leiden tot een betrokkenheid met de stad en haar museum. Vanuit alle inwoners van Groot Rotterdam heeft het museum vijf kansrijke doelgroepen geselecteerd, waarop zij zich de komende jaren zal gaan richten: de cultuurminnaars, de kleurrijke knokkers, de randstedelijke gemakzoekers, de actieve gezinnen en de stadse alleseters. 
De uitdaging ligt er voor het museum nu in om greep te krijgen op deze doelgroepen. Hierin worden zij ondersteund door het bureau Muzus, dat voor hen een bezoekersmatrix heeft ontwikkeld. Deze matrix is gebaseerd op diepte-onderzoek naar de vijf doelgroepen, waarbij aan geselecteerde mensen gevraagd werd om een dagboek bij te houden van hun dagelijks leven met een accent op de vrijetijdsbesteding. Dit dagboek werd aangevuld met een serie door de mensen zelfgemaakte foto’s. Op grond van de informatie uit de dagboeken werden de mensen uit de vijf doelgroepen nog eens uitgebreid geïnterviewd. Al dit materiaal samen vormde de basis voor vijf persona’s. De bezoekersmatrix geeft vervolgens per persona weer hoe hij/zij bereikt kan worden, welke elementen het aanbod moet bevatten voor deze persona, en hoe na het bezoek een relatie gebouwd kan worden die herhaalbezoek en mondelinge reclame bevordert. Deelnemer Sanka was ook bij de presentatie aanwezig om te vertellen over haar ervaringen tijdens het traject. Zij is een typische cultuurminnaar en herkende zich dan ook duidelijk in hoe deze doelgroep omschreven werd. Bekijk hier de volledige presentatie. 

Conclusies
Na de presentaties van de twee Rotterdamse casestudy’s was het tijd voor een samenvatting van de belangrijkste lessen die opgedaan zijn tijdens het uitwisselingsprogramma. Deelnemers werden opgedeeld in groepjes en werden gevraagd om na te denken over de moeilijkheden die zij tegen gekomen zijn in de projecten en welke tips zij andere partijen die hiermee aan de slag willen gaan mee kunnen geven. Daarna probeerden we gezamenlijk te komen tot een beeld voor de toekomst. Naar voren kwam onder andere dat er vaak een botsing is tussen sociale en artistieke doelstellingen, dat het lastig kan zijn om geschikte partners te vinden en dat het bereiken van en het communiceren met de doelgroepen moeilijk kan zijn. Belangrijke inzichten waren dat drempels voor cultuurparticipatie vaak anders kunnen zijn dan gedacht, dat netwerken van groot belang is voor de effectiviteit van het project en dat het werken met nieuwe doelgroepen kan zorgen voor vernieuwende ideeën en daarmee kan bijdragen aan de waarde van een project. Tips die meegegeven werden waren onder andere: blijf data verzamelen over de effectiviteit van projecten en onderzoek hierbij nieuwe kwalitatieve indicatoren om de impact te meten en deel je kennis over het werken met gemarginaliseerde doelgroepen met anderen. 

Debat
De dag werd afgesloten met een debat onder leiding van Donatello Piras, co-auteur van de bestseller 'Debatteren om te winnen' en jurylid van de Debatprijs. Deelnemers kregen stellingen voorgelegd als: culturele instellingen moeten het kwaliteit paradigma van de westerse cultuur verlaten en bij elke culturele instelling die de mensen in de eigen buurt niet bereikt moet worden gesneden in hun financiering. Donatello verdeelde de deelnemers in een voor-, tegen- en een jurygroep. De voor- en tegengroep werden gevraagd om de jury te overtuigen van hun gelijk. Hierbij moesten sommigen hun eigen afwijkende mening opzij zetten, wat er toe leidde dat er ook begrip opgebracht kon worden voor andere standpunten. Het debat werd halverwege nog onderbroken voor een optreden van zanger Lyndon Hoyer, die onderdeel is van het talenten coaching programma Open Studio Islemunda van de Cultuurscouts. Carolien Ruigrok lichtte vervolgens de werkwijze van de Cultuurscouts toe.