Kraakcollectief laat jongeren in Lier participatief programmeren

Het Kraakcollectief is een samenwerking tussen het Liers Cultuurcentrum en ARTAFACT, het artistieke project van Jeugdhuis De Moeve in Lier. Met dit experiment krijgen vijftien jongeren tussen 16 en 26 jaar inspraak in de programmatie van het Liers Cultuurcentrum.  Een gesprek met programmator An-Sofie Gysemans en één van de Krakers, Ricky Heylen.

Foto: (c) Ruben Vermeulen Photography

Zoeken naar de juiste aanpak

An-Sofie Gysemans, programmator doelgroepen bij Liers Cultuurcentrum, werkte eerst in jeugdhuis De Moeve. Het jeugdhuis en het cultuurcentrum waren al vele jaren buren van elkaar, maar het kwam pas tot een eerste samenwerking in 2015 bij een editie van Lokale Helden. Sindsdien is de samenwerking niet meer gestopt. In 2017 deed stad Lier een jongerenbevraging waaruit bleek dat jongeren een tekort aan activiteiten voor hun leeftijd ervaren. Voor het cultuurcentrum was het duidelijk dat ze geen jongeren in hun publiek zouden krijgen als ze niet voor en samen met jongeren zouden programmeren. Zo ontstond het idee voor Kraakcollectief. De eerste oproep werd gelanceerd in het seizoen 2017-2018.

An-Sofie: “We zijn een tijdje zoekend geweest in hoe we de werving en selectie moesten aanpakken. Nu hebben we daar wel onze weg in gevonden. We geven eerst een infomoment zodat jongeren alle nodig info krijgen en weten wat ze mogen verwachten. Dan doen we een kleine schifting of sollicitatie door jongeren te vragen een mail te sturen waarin ze zich voorstellen en motiveren waarom ze lid willen worden. We vragen dus wel een kleine inspanning, waaruit hun motivatie en interesse voor podiumkunsten of organiseren blijkt. De gemiddelde leeftijd van de jongeren in de groep is op dit moment 20 jaar.”

Het organiseren van de bijeenkomsten met de Krakers is niet altijd eenvoudig. De meeste jongeren hebben ook nog heel wat andere engagementen. An-Sofie: “We hebben lang gezocht hoe we ons zouden organiseren. Het probleem van drukke agenda’s lossen we op door meteen een vergaderkalender voor een half jaar vast te leggen, samen met de jongeren.” Ricky: “Ik vind het handig dat onze kalender ook de banner van onze Facebookgroep wordt. Dan kan je altijd snel gaan kijken wanneer de volgende bijeenkomst is.”

Foto: (c) Ruben Vermeulen Photography

Van Kraaklabels tot Kraakavonden

De jongeren krijgen elk seizoen twee keer carte blanche om hun ideale cultuuravond samen te stellen. Tijdens deze Kraakavonden kan vanalles, van rollerdisco tot dans of theater. De jongeren organiseren die avonden zelf. Daarnaast prospecteert het collectief het hele seizoen door voorstellingen op allerlei podia in Vlaanderen. Dit doen ze vooral om zichzelf te voeden, als inspiratiebron en om hun culturele bagage te vergroten. Vaak schrijven ze dan zelf recensies. Per jaar krijgen 10 voorstellingen in het avondprogramma van het Liers Cultuurcentrum het Kraaklabel. Tien voorstellingen die ‘jongerenproof’ zijn en waarvoor jongeren een kortingstarief krijgen.

Ricky: “De Kraakavonden vragen het meest van onze tijd op jaarbasis. De grote lijnen van die avonden worden in elkaar gestoken in een grote brainstorm met iedereen. De prospecties die we doorheen het jaar doen, zijn deel van die brainstorm. Na de brainstorm splitsen we op in werkgroepen (productie, programmatie, communicatie) die apart vergaderen maar wel terugkoppelen naar elkaar. Zo komen we tot één evenement.”

Begeleiden maar niet te strak

An-Sofie neemt de volledige begeleiding van het Kraakcollectief op zich. Maar ze laat de jongeren ook hun ding doen. Zo gaat ze bijvoorbeeld niet altijd mee op prospectie. An-Sofie: “Ik zie mijn rol als het voortdurend gooien van visjes. Als de jongeren een visje willen vangen, prima. Maar als ze geen tijd of interesse hebben, is dat ook goed. Ik volg wel hun persoonlijke ontwikkeling. Het moeten niet allemaal programmatoren worden. Even goed zijn er jongeren die ontdekken dat ze graag evenementen organiseren.

An-Sofie: “Als we vragen aan de Krakers wat zij het leukst vinden dan blijft dat zeer uitgesproken het sociale gebeuren. Ze willen zich vooral amuseren. Je moet dus vooral de dynamiek in dit project koesteren en ervoor zorgen dat het nooit statisch of te ambtelijk wordt. De programmatie van het Kraakcollectief ontstaat heel organisch, along the way. Ik heb ook nooit frustraties gehoord dat iets niet geprogrammeerd kan worden. De jongeren volgen mee het proces en snappen ook dat er soms iets niet lukt.

Impact op het huis

Waar Het Kraakcollectief ontstond als experiment om jongeren in het cultuurcentrum te krijgen, worden intussen ook andere thema’s bespreekbaar. An-Sofie: “Jongeren zeggen mij bijvoorbeeld zwart op wit dat ze onze brochure nog nooit hebben vastgepakt. Dat koppel ik dan terug naar het team en dan ontstaat daar een gesprek over. Door corona zal de communicatiestrategie sowieso een andere aanpak en dynamiek krijgen trouwens. Eentje die veel dichter bij de leefwereld van jongeren ligt: meer last minute en digitaal. Ik zie hen als een soort commissie die ik kan consulteren. En ik probeer overal karretjes aan te hangen en bruggen te slaan. Ik heb wel het geluk dat ik een team heb dat mij laat experimenteren. Ik betrek ook zoveel mogelijk onze directeur en de andere programmator. Ze zien dat het werkt, want die twee avonden zijn telkens een succes. Er ontstaan meer samenwerkingen en op lange termijn heeft dat allerlei positieve effecten. De volgende stap die ik wil zetten, is kijken wat we met de input van de jongeren kunnen doen in de rest van het seizoen. Er valt nog veel terrein te verkennen op vlak van samenwerkingen, lokale verbindingen, ruimte voor experiment. Het cultuurcentrum van vandaag zal – gelukkig- niet het cultuurcentrum zijn dat we binnen 10 jaar zullen kennen.”

Wil je meer weten over Kraakcollectief?
Neem een kijkje op hun website of lees deze publicatie.

Benieuwd naar andere praktijken die participatief programmeren? Lees dan meer over het Curatorenprogramma van 30CC, B-scene(rs) van BUDA, Tweeklank van CC het SPOOR of De Avonden van kleinVerhaal.

Dit interview kadert in het lerend netwerk van het Cera Impulstraject CURATORENPROGRAMMA rond participatief programmeren.
Tekst: An Van den Bergh (stafmedewerker kunst- en cultuurparticipatie Dēmos vzw)