Netwerkdag "Bevlogen bemiddelaars" - sessie 3 - Rap Op Stap, bemiddelaar tussen vrijetijdswens en -aanbieder

Als netwerkregisseur vrijetijdsparticipatie wil je de afstand tussen vrijetijdsvraag/-wens én vrijetijdsaanbod zo klein mogelijk maken. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Niet zelden blijken de gebruikte informatie, de communicatie en de promotie van wat er aan aanbod bestaat, helemaal niet doeltreffend genoeg te zijn om mensen tot participatie te brengen. In de Rap-Op-Stap-werkingen van Westerlo (Projecthuis De Dreef) en van Heist-Op-den-Berg (vzw Den Draai) bemiddelen vrijwilligers tussen vraag en aanbod. Vanuit hun ervaringen en aanpak krijg je belangrijke randvoorwaarden en inzichten mee over wat wat nodig is en wat werkt om effectief de afstand tussen vraag en aanbod te overbruggen.

Kort: wat doet Rap-Op-Stap?

Oorspronkelijk gestart en vorm gegeven binnen de Limburgse vzw Horizont vzw, werd deze loketfunctie opgenomen en verder ontwikkeld binnen de ploeg van ‘Iedereen Verdient Vakantie’, een onderdeel van Toerisme Vlaanderen.

Rap op Stap is een laagdrempelig reisbemiddelingskantoor voor mensen met een beperkt budget. Veel mensen zijn niet aangesloten bij een sociale organisatie en de stap zetten naar zo een organisatie is soms te groot. Net daarom bestaat Rap op Stap. Je hoeft geen lid te zijn en je hoeft geen afspraak te maken. Je stapt gewoon naar binnen! 

Er kunnen zowel vakanties en daguitstappen als sport- en cultuuractiviteiten geboekt worden in een Rap op Stapkantoor. De medewerkers helpen ook met het samenstellen van een budget en het uitzoeken van geschikt vervoer.  Wat een Rap-Op-Stap omvat, en waar je ze in Vlaanderen kan vinden, lees je hier.

Voor de enthousiaste lezer publiceerde IVV in 2019 een mooi cahier van Rap op Stap.

Projecthuis De Dreef van Westerlo, en vzw Den Draai van Heist-Op-Den-Berg

Voor onze netwerkdag nodigden we twee R.O.S.-werkingen uit met een specifiek profiel. Rap Op Stap Westerlo en Rap Op Stap Heist-Op-Den-Berg kiezen er voor om grotendeels met vrijwilligers te werken.  Een aantal van deze vrijwilligers delen zelf een achtergrond van schaarste en zetten die ervaringsdeskundigheid vandaag in voor anderen.  Greet, Lea, Diane van Westerlo, en Inge en Diane van vzw Den Draai in HOPDB vertelden en gingen in op vragen.

Het werd een warm gesprek waarbij vanuit de concrete ervaring en beleving van deze werkingen heel wat inzichten, randvoorwaarden en tips naar boven kwamen.

Waar we bij de voorbereiding en tijdens het gesprek naar zochten, waar antwoorden op vragen als deze:

• Wat zijn voorwaarden – randvoorwaarden voor een goeie bemiddeling binnen de werking van Rap Op Stap?
• Wat is er (allemaal) nodig om iemand over te vloer te krijgen?
• Wat is er nodig om iemand zijn/haar wens/vraag te kunnen horen, (en wat er evt achter die initiële vraag zit)?
• We denken aan: de locatie (hoog- laagdrempelig, geassocieerd met … , openingsuren, herkenbaarheid van mensen ‘achter de balie’, manier van onthalen, flexibiliteit …

We geven je graag een overzicht van tips en inzichten die naar boven kwamen:

R.O.S. Westerlo

• Het R.O.S.-kantoor is niet gevestigd in het OCMW. Dat is een bewuste keuze waarvan we zien dat het drempelverlagend werkt, deels omdat de locatie de bezoeker niet stigmatiseert.
• Een voordeel van het werken met vrijwilligers is dat mensen niet ‘terecht moeten’ bij een hulpverlener, die in hun ervaring vaak een ander soort relatie met hen heeft.
• We voorzien in het kantoor laptop, extra scherm, printer, gsm. We proberen maximaal bereikbaar te zijn. Het extra scherm is gericht naar de bezoeker zodat die alles mee kunnen volgen wat de medewerker aan het doen is. Dat creëert openheid en vertrouwen, en daardoor ook een veiliger gevoel.
• Drie van de vier vrijwilligers zijn doelgroep-vrijwilligers. Bezoekers vinden vertrouwen bij hen, vanwege hun kennis over vrije tijd en vakantie en vanwege een element van erkenning en herkenning; mensen durven vlugger over hun noden praten
• De R.O.S.-vrijwilligers willen als kantoor maximaal bereikbaar zijn: Er is een R.O.S.-gsm en die gaat na de werkingsuren mee naar huis.  Een groot engagement, maar de vaststelling was dat wanneer aanvragers merken dat de telefoon niet beantwoord wordt, dat ze dan dreigen af te haken.  Zo worden er ook afspraken gemaakt met mensen voor een huisbezoek, als dat drempels kan verlagen.
• R.O.S. Westerlo werkt ook op verplaatsing.  Er zijn zitdagen bij vzw De Toevlucht, in de Bib van Westerlo, in het lokaal dienstencentrum om zoveel mogelijk mensen met het statuut ‘Verhoogde Tegemoetkoming’ te kunnen bereiken en om kwetsbare mensen te proberen bereiken die we binnen het projecthuis De Dreef nog niet kennen.
• Bij aanvragen voor vakantie- of dagtuitstappen delen vrijwilligers ook altijd informatie mee over de UiTPAS en werken ze aan toeleiding naar een maatschappelijk werker van de gemeente die hen hiermee kan helpen.  
  Er is een extra tussenkomst door het OCMW van €40 pp/jaar of €100 lidgeld, toeleiding naar maatschappelijk werker én indien nodig wordt een vervoerstussenkomst via Vrijuit bekeken.
• Het R.O.S.-kantoor neemt een signaalfunctie op naar het gemeentebestuur en de vrijetijdsdiensten wanneer een bepaald aanbod als té duur wordt ervaren door mensen in armoede.
• R.O.S. probeert op maat haar dienstverlening aan te bieden: wanneer een vraag binnen komt, wordt bekeken: kénnen ze het aanbod? Hoe geraken ze daar? De randvoorwaarden om effectief te kunnen deelnemen worden bekeken: heb je voldoende budget? Kunnen we nog iets extra doen? Kan er bij de aanbieder nog een korting of voordeel besproken worden? Wannéer kan je er gebruik van maken en zijn er nog andere data waarop het nog beter zou passen? Is er een maaltijd nodig lunchpakket, betaalbare eetplek?  Uitzoeken of er bv. Een sociaal restaurant is? Is er aangepaste kledij nodig? …
• Zoeken naar contactpersoon bij verenigingen om voor een warm ontvangst te zorgen -> drempel weghalen
• R.O.S. vraagt of ze een buddy nodig hebben om mee te gaan (vrijwilligers), biedt nadien een drankje aanbieden, de kosten van vervoer worden eventueel vergoed.  Iemand die meegaat naar een voorstelling of evenement kan een grote drempelverlager zijn en het verschil maken in gaan, of toch nog afhaken op het laatste moment.
• De digitale kloof bij vrijetijdsparticipatie is heel reëel, merkt de werking. Een van de concrete manieren om die te overbruggen is het uitprinten van tickets door R.O.S. en die effectief in de brievenbus van de aanvragers gaan steken of langsbrengen.
• De vrijwilligers maken ook tijk om mensen na het evenement of de voorstelling of de uitstap te contacteren om te polsen of alles goed verlopen is en hoe ze het beleefd hebben. Dat alles heel kort op de bal. Op die manier toon je betrokkenheid en zorg en je kan met de reacties en feedback aan de slag.

De R.O.S.-werking van Vzw Den Draai in Heist Op Den Berg

Vele zaken zijn vergelijkbaar met wat we horen van het R.O.S.-kantoor in Westerlo. De context voor de werking anders in die zin dat sinds 2012 de R.O.S.-werking maar een klein onderdeel vormt (minder dan 1%) van onze opdracht binnen de vereniging.
Het niveau van ondersteuning aan aanvragers/bezoekers is minder aanklampend en uitgebreid. Wij pakken minder over van de mensen en leggen een deel van de verantwoordelijkheid bij hen terug.

Wat we graag inbrengen en wat misschien nog wat onderbelicht is, is het element van ervaringsdeskundigheid binnen R.O.S.-kantoren. Werken met ervaringsdeskundige medewerkers is volgens ons één van de allergrootste drempelverlagende factoren.

Andere zaken die we merken:

• Mensen die naar ons kantoor komen hebben vaak al veel zélf opgezocht. Wat iets juist gaat kosten blijft echter vaak onduidelijk en die info vinden ze niet makkelijk. We zoeken dat samen uit. Een dag later/vroeger vertrekken op vakantie kan al veel verschil uitmaken in de kostprijs van de reis bv.
• De financiële drempels van aanbod liggen vaak nog veel te hoog.
• In vakantieperiodes helpen we mensen omkadering aan het gegeven ‘vakantie’ te bieden door hen een fijne dagbesteding te helpen realiseren: bijvoorbeeld een concert via Vrijuit, een dag naar SeaLife.  Dat kan heel wat betekenen voor hun vakantiegevoel.
• Mobiliteit is een zware drempel en vaak eentje die doorslaggevend is voor het wel of niet gaan.
• We zoeken ook naar lokale mogelijkheden met de vrijetijdskaart die we in Heist-Op-Den-Berg hebben: we wisten bv niet dat er nog geen bovenlokale UiTPAS is.
• Verhoogde tegemoetkoming als criterium voor een kansentarief vinden wij niet altijd een correct criterium. Er zijn mensen die niet het statuut VT hebben, waarvan wij zien en vinden dat zij het best moeilijk hebben financieel om uitgaven in hun vrije tijd of vakantie te kunnen doen.
• Het belang van de kennis over het lokaal aanbod bij Rap-Op-Stap-medewerkers is even belangrijk als de kennis/ervaring die je hebt als bemiddelaar.