DOSSIER Netwerktraject Platoo inclusief

Gemeenschapscentrum De Platoo wil ruimte geven aan iedereen door haar werking en het aanbod zo inclusief en toegankelijk mogelijk te maken. Met dit dossier borgen en delen we het leerproces en de outputs van het hele netwerktraject.

In en uit huis

GC De Platoo is het gemeenschapscentrum van Koekelberg te Brussel. Je kan hen op drie plekken vinden: in een gerenoveerd herenhuis aan de Pantheonlaan voor het meer reguliere aanbod: cursussen, lezingen en kleine ontmoetingen. Er is een buurtkeuken op vrijdag en een naaiatelier, gerund door enkele vrouwen uit de buurt. In het Elizabethpark voor de deur vindt het jaarlijks festival Plazey plaats. Daarnaast trekt De Platoo sowieso graag de openbare ruimte in, om alvast de potentiële bereikbaarheid te verhogen. Op de Comeniussite in de Dapperenstraat kan je terecht voor een sportzaal, de Nederlandstalige bib én nog een deel van het aanbod van GC De Platoo: een mix van activiteiten, cursussen, muziek, theatervoorstellingen en film.

Een open cultuurhuis

GC De Platoo wil haar aanbod afstemmen op meer kwetsbare gebruikers en onzichtbare en zichtbare beperkingen ruimte geven. Wat heb je als gebruiker of als kunstenaar nodig om je je bij GC De Platoo thuis te voelen, om er je ding te kunnen doen? Welke randvoorwaarden zijn er nodig om te kunnen deelnemen aan de activiteiten? Het cultuurhuis wil een huis zijn dat het doet met hen en door hen, niet enkel voor hen.

Om een inclusief cultuurhuis te realiseren moet je kijken naar verschillende factoren waarbinnen het aanbod gerealiseerd wordt.

• Sociale en demografische ontwikkelingen spelen een rol. Hoe kan de werking relevant zijn voor deze specifieke context en een onmisbare schakel zijn in het lokale weefsel? 
• Machtsverhoudingen spelen in elke interne werking. Hoe zit het met het referentie- en waardenkader in het cultuurhuis? Hoe wordt je een weerspiegeling van de maatschappij?
• Welke groepen zijn ondervertegenwoordigd en welke zijn onbewuste uitsluitingsmechanismen? Wat zijn vanzelfsprekendheden, ongeschreven regels, gewoontes en normen, omgangsvormen en taalgebruik? 
• Een cultuurhuis wil in haar werking laagdrempelig en toegankelijk zijn. Voelen zo veel mogelijk mensen zich welkom en hoe zorg je daarvoor? 

Maar wat is inclusie?

In de tekst Inclusieve maatschappij beschrijven Sami Zemni en Joachim Ben Yakoub inclusief werken als: “een proces van systemische hervorming waarin veranderingen en wijzigingen in de inhoud, methoden, benaderingen, structuren en strategieën van bestaande collectieven, organisaties, diensten, instellingen – of van de samenleving in haar geheel – worden doorgevoerd om drempels te doorbreken, met een visie die iedereen, ongeacht de doelgroep, een rechtvaardige en participatieve ervaring en omgeving biedt. Iedereen wordt a priori als deel van een samenleving beschouwd.” (Ben Yakoub & Zemni, 2018).

GC De Platoo wil dat zo veel mogelijk mensen –  ongeacht klasse, gender, ras of etniciteit, leeftijd en mentale of fysieke gezondheid, … – ingesloten worden in de verschillende deelaspecten van haar werking. Hiervoor staan ze stil bij hun visie op participatief werken (van ontkieming tot ruimte maken) en richten ze zich vooral op wie het recht op vrijetijdsparticipatie moeilijk of niet kan realiseren. Stapsgewijs wil het cultuurhuis inspanningen doen om inclusie te verhogen en participatief werken te versterken in huis, zowel in haar dagelijkse werking als in haar aanbod.

Waardenkader

Wil je als cultuurcentrum inclusiever worden, dan moet je je ambities vertalen naar concrete acties. Een helder waardenkader dat gelijkwaardigheid centraal stelt, kan daarbij helpen. Het biedt een fundament voor je organisatie om een omgeving te creëren waar iedereen zich welkom en erkend voelt, ondanks de onderlinge verschillen.

Een waardenkader is een verzameling van kernwaarden die de richting bepalen van de werking, cultuur en besluitvorming binnen je organisatie. Het gaat om idealen (bvb duurzaam, flexibel, zorgzaam, innovatief...) die verder gaan dan louter artistieke doelstellingen en cruciaal zijn om de unieke missie van jouw organisatie in de praktijk te kunnen brengen.

Omdat inclusie gaat over hoe je organisatie omgaat met verschil, is dit idealiter terug te vinden in het waardenkader van je organisatie. Gelijkwaardigheid als kernwaarde betekent dat ieder mens voor jouw organisatie evenwaardig is en dezelfde waardering krijgt, ongeacht reële verschillen in persoonskenmerken, deelidentiteiten of prestaties.

Een waardenkader opstellen kan een uitdagend proces lijken, maar met de juiste stappen en het engagement van velen is het haalbaar, waardevol én leuk om te doen. Hier vind je enkele praktische tips en tools om je op weg te helpen.

Plazey als hefboom voor verandering

De Brusselse Gemeenschapscentra De Platoo (Koekelberg) en De Zeyp (Ganshoren) organiseren al 31 jaar Plazey. Een festival met een naam en traditie in het Elisabethpark te Brussel. Maar ondanks de inspanningen om een divers publiek aan te trekken, stelde GC De Platoo vast dat ook veel mensen niet bereikt worden: "mensen met een beperking, mensen in armoede, mensen met een gekwetste ziel of een soms problematisch verleden", vertelt Lies Van Overschée, centrumverantwoordelijke van De Platoo. Dus kozen ze ervoor om de verandering in te zetten en van Plazey een toegankelijk, inclusief en transparant festival te maken. Het Plazey festival van augustus 2023 was een moment om die eerste nieuwe stappen zichtbaar te maken.

• Lees hier het artikel 'Plazey, een toegankelijk festival'.

Een inclusief festival is een plek waar zo veel mogelijk mensen zich veilig en welkom voelen. Je festival omarmt diversiteit en toegankelijkheid, door bewust te zijn over drempels en uitsluitingsmechanismen. Maar ook door een gastvrije omgeving te creëren waarin iedereen zich welkom, gerespecteerd en verbonden voelt. GC De Platoo zette al eerste stappen richting inclusie en wil hierin verder groeien. 

Uit de ervaringen van Plazey 2023 maakte Demos een checklist voor een inclusief festival. Een houvast om je te ondersteunen bij het creëren van een evenement waar diversiteit, veiligheid en toegankelijkheid centraal staan. Inzetten op inclusie in een festival vraagt een blik op de visie van je organisatie, wat kan leiden tot een (diepgaande) verandering in de structuur, in de dagelijkse werking van je organisatie. Medezeggenschap van alle stakeholders, ook je publiek, is een voorwaarde om tot een zo inclusief mogelijk festival te komen.

• Download hier de checklist. 
• Klik hier voor de lees, contacten en – inspiratielijst voor inclusieve festivals.

Veilige ruimte

Welke mechanismen sluiten uit en wat weerhoudt iemand om naar je aanbod te komen? Velen voelen zich structureel maatschappelijk uitgesloten en ook evenementen en organisaties zijn moeilijk bereikbaar geworden. Lees hier het artikel 'Veilig, veiliger en moedig in de vrije tijd' voor vrijetijdsorganisaties en organisatoren van evenementen over hoe en waarom je een zo veilige mogelijke plek creëert waar zo veel mogelijk mensen zich welkom voelen.    

Kennisdeling

De rol van Demos in dit begeleidingstraject is ontmoeting, samenwerking en netwerkvorming tussen de stakeholders bevorderen, het borgen en de opgedane kennis delen met het bredere veld. De resultaten worden op het einde verzameld in een infographic met daarin de geleverde inspanningen en verworven resultaten. Onderaan deze pagina publiceren we af en toe links met inpiratie-bronnen, artikels en verslagen van bijeenkomsten en sessies.

• Lees hier Platoo zomert in het park, 2023.
• Lees hier het artikel van Tom Peeters in Bruzz: ‘Plazey heeft zich als festival aangepast aan de stedelijke evolutie’.
• Lees hier het artikel 'Plazey, een toegankelijk festival'.